SEPA Instant Payments: kansen en uitdagingen voor banken en betaalinstellingen.

De Europese betaalwereld staat op het punt een grote sprong voorwaarts te maken. Met de Instant Payments Regulation (IPR) verplicht de Europese Unie alle banken en betaalinstellingen om SEPA Instant Payments beschikbaar te maken. Waar Instant Payments tot nu toe een extra service waren, worden ze vanaf 2025 de norm. Dat biedt kansen voor innovatie en klanttevredenheid, maar stelt banken ook voor grote uitdagingen.

Wat is een Instant Payment?

Instant Payment (ook wel realtime- of directe betaling genoemd) is een elektronische overboeking waarbij het geld binnen enkele seconden bij de ontvanger staat – 24 uur per dag, 7 dagen per week, ook in het weekend of op feestdagen.

Kenmerken van Instant Payment:

• Snelheid: meestal binnen 10 seconden afgerond.
• Altijd beschikbaar: 24/7/365, dus niet gebonden aan bankwerktijden.
• Onherroepelijk: zodra het geld is overgemaakt, kan de betaler het niet terugdraaien.
• Bereik: in Europa gaat dit via het SEPA Instant Credit Transfer (SCT Inst)-systeem, dat banken en betaalinstellingen verbindt.

Voorbeeld:
Een groothandel betaalt op vrijdagavond om 22:30 een openstaande factuur van € 15.000 aan een leverancier via een bank die Instant Payments ondersteunt. Dankzij realtime verwerking staat het bedrag binnen enkele seconden op de rekening van de leverancier. Deze kan daardoor direct het geplande transport vrijgeven, zonder te hoeven wachten tot de volgende werkdag.

Verschil met een gewone overboeking:
Gewone SEPA-overschrijvingen duren vaak 1 werkdag, en worden alleen op bankdagen verwerkt. Instant Payment zijn direct en werken altijd. 

De deadlines

De regelgeving schrijft voor dat banken en betaalinstellingen die SEPA-overschrijvingen aanbieden:

• vanaf 9 januari 2025 verplicht alle inkomende Instant Payments moeten kunnen verwerken;

• vanaf 9 oktober 2025 ook uitgaande Instant Payments 24/7 moeten uitvoeren;

• daarnaast een verplichte Verification of Payee (VoP) moeten toepassen, een naamnummercontrole ter bescherming tegen fraude.

Tegelijkertijd verdwijnen beperkingen zoals de maximale transactiewaarde, waardoor Instant Payments niet alleen voor kleine, maar ook voor grote transacties geschikt worden.

Impact op banken

Volgens een analyse van EY zijn er vijf grote uitdagingen voor banken:

1. Realtime verwerking: betalingen moeten binnen 10 seconden worden afgerond, ongeacht tijdstip of dag.

2. Infrastructuur: legacy-systemen zijn vaak niet ingericht op 24/7 beschikbaarheid en moeten worden aangepast.

3. Compliance: realtime screening tegen sanctielijsten en witwasrisico’s vergt nieuwe technologie.

4. Liquiditeit: omdat geldstromen direct bewegen, verliezen banken de mogelijkheid om overnight liquiditeit vast te zetten en rente te verdienen.

5. Klantverwachtingen: instant betekent ook dat fouten en storingen sneller zichtbaar worden.

Operationele druk

Een rapport van Flagright benadrukt de spanning rond liquiditeitsbeheer. Banken moeten voldoende buffers aanhouden om 24/7 betalingen te kunnen garanderen, wat druk legt op kosten en rentemarges. Ook compliance-afdelingen komen onder druk: traditionele batchcontroles zijn niet langer voldoende, elke transactie moet direct gescreend worden.

Daarnaast brengen de nieuwe SEPA Rulebooks 2025 (vanaf 5 oktober 2025) extra verplichtingen, zoals onmiddellijke statusmeldingen aan klanten en meer transparantie in de verwerking.

Kansen voor innovatie

Tegenover de uitdagingen staan ook kansen. Instant Payments maken het mogelijk nieuwe betaalervaringen te ontwikkelen:

• snellere e-commerce-afhandeling, waarbij webshops direct bevestiging krijgen van betaling;

• verbeterde cashflow voor bedrijven die niet meer hoeven te wachten op bijschrijvingen;

• alternatieven voor incasso via realtime betaalverzoeken, zoals SEPA Request-to-Pay.

Banken die hun infrastructuur tijdig moderniseren, kunnen zich onderscheiden met betere dienstverlening en innovatieve proposities.

Conclusie

De komst van verplichte SEPA Instant Payments markeert een kantelpunt. Voor banken betekent het forse investeringen in technologie, compliance en liquiditeit. Voor consumenten en bedrijven biedt het vooral snelheid, zekerheid en nieuwe mogelijkheden. De boodschap is duidelijk: wie als bank nu de kans grijpt om te innoveren, kan zich positioneren als winnaar in het nieuwe betaal-ecosysteem.

Bronnen:

• EY Insights, EU Instant Payments Regulation: five key hurdles for banks (6 jan 2025)

• Flagright, Mandatory SEPA Instant Payments and Real-Time Compliance (18 jun 2025)

• DNB, Instant Payments Regulation: nieuwe verplichtingen (feb 2025)

• PaymentComponents, SEPA Instant Payments: What’s new in Rulebook 2025 (2025).